Daxuyanîyeke Hevbeş Der Barê Bûyerên Dawî li Dêra Zorê

Di 27ê Tebaxa 2023yan de, Hêzên Sûrîyaya Demokratîk (QSD) destpêkirina operasyoneke ewlekarî li Dêra Zorê bi navê “Xurtkirina Ewlehîyê” bi daxuyanîyekê li ser malpera xwe ya fermî ragihand. Daxuyanîyê armancên operasyonê destnîşan kirin û tê de hate gotin: “Ev operasyon – bi armancên taybet – berfirehkirina operasyonên berê yên li herêma Cizîr û Reqqayê ye; ji bo têkbirina şaneyên DAIŞ’ê, pêşîgirtina li operasyonên wan ên gengaz û şopandina sûcdarên ku neheqî li xelkên sivîl kirine, her wiha ji bo şopandina qaçaxçîyên ku debara jîyana xelkê xistine bazarê jî hatiye destpêkirin.”

Piştî vê daxuyanîyê, biryarek di 30ê tebaxa 2023yan de derket, Hêzên Sûrîyaya Demokratîk (QSD) tê de bidûrxistina serokê Encumena Leşkerî ya Dêra Zorê (Ehmed El-Xebîl/ Ebû Xewla) ragihand. Li gor biryarê, girtina wî xwe spart fermana Dozgerîya Giştî ya Bakur û Rojhilatê Sûrîyayê.

Di rojên pêşîn ên operasyona “Xurtkirina Ewlehîyê” de, şer di navbera endamên Encumena Dera Zorê ya Leşkerî û hêzên operasyonê de rû da. Meydana vî şerî li hejmareke bajarok û gundên gundewarê bakurê Dêra Zorê, mîna bajarokê Bisêrayê bû, paşê berfirehtir bû û gihaşte herêmên gundewarê rojhilatî mîna bajarokên Zîban û Şihêlê.  

Bi sedan endamên çekdar ên êl û eşîran tev li qadên kêferatê bûn, hejmareke kesayetên eşîran teqez kir ku çekdarên eşîran berevanîyê di ber Encumena Dêra Zorê ya Leşkerî û Serokê wê Ehmed El-Xebîl de nakin, lê daxwazên wan ên taybet hene, mîna mafê wan yê parastina ewlehîya herêmên wan.

Di rojên borî de, serkirde û rûspîyên eşîran, çalakîvanên civaka sivîl û rewşenbîran hejmareke daxuyanî da. Ji bo parastina sivîlan, di van daxuyanîyan de teqezî li ser giringîya rawestandina şer hat kirin, her wiha encamên neyênî yên mirovî û ewlekarî yên di berdewamîya şer de li ba sivîlan peyda dibin jî hatin dîyarkirin. Hevpeymanîya Navdewletî bi Serkirdayetîya Dugelên Yekbûyî yên Amerîkayê jî daxuyanîyek di 1ê îlona 2023yan de belav kir û doza rawestandina şer li Dêra Zorê kir.

Rewşa heyî bû sedema kuştin û birîndarkirina hejmareke sivîlan, gelek rêyên sereke yên diçin Dêra  Zorê hatin girtin û bi berdewamîya vî şerî gef li kêmbûna kelûpelên sereke jî tê xwarin. Ev yek di heman demê de rê li ber hewldanên hin grûpan vekir ku êstgehên avê û nexweşxaneyan bikin armanc û derfet da hin grûpên din ku nearamîyê belav bikin û pêkhateyên Bakurrojhilatê Sûrîyayê ji hev dûr bixin.

Rêxistinên îmzeker doza agirbesteke demlidest ji hemû alîyan dikin û ji bo vegerandina aramîyê li parêzgeha Dêra Zorê bi rêya danûstendinên yekser di nav alîyên pêwendîdar de bang dikin. Dezgehên ragihandinê yên ku hewl dan şer weke şerekî “Kurdî-Erebî” dîyar bikin jî ji alîyê rêxistinan ve hatin şermezarkirin, her wiha doza rawestandina çi dezgehên ragihandinê yên li dij çi pêkhateyên li Sûrîyayê hat kirin.

Rêxistinên îmzeker parastina sivîlan weke armanceke pêşikî destnîşan dikin û banga cezakirina hemû alîyên pêwendîdarî binpêkirinên der heqê sivîlan jî dikin. Dawazên wan ji bo van alîyan ev in:

Yekem: Hêzên Sûrîyaya Demokratîk û Hevpeymanîya Navdewletî:

1. Divê bi awayekî lezgîn kelûpelên sereke li hemû herêmên Dêra Zorê yên ku ziyan ji ber bûyerên dawî dîtine werin peydakirin. Pêwîst e avahîyên giştî werin bêalîkirin. Divê garantî ji bo gihaştina alîkarîyên mirovî û hesankirina tevgera rêxistinên hawarçûnê bo gihandina alîkarîyan ji kesên ziyanxwarî re jî were dayîn.
2. Divê ji bo van bûyerên dawî yên li hemî herêmên Dêra Zorê yên der barê armanckirina sivîlan de lêpirsîneke zelal û bêalî pêk were. Ev yek divê bi rêya damezrandina komîteyeke qanûnî ya serbixwe bigihêje serî, da ku dadmendî bo hemû qurbanan were dabînkirin.

Dûyem: Rêveberîya Xweser û Encumena Sûrîyaya Demokratîk:

1. Pêwîst e yekser daxwazên navxweyî yên beşdarîya çalak a xelkên herêmê di rêveberîya ewlekarî û sivîlane de werin gengeşekirin. Ev yek divê bi rêya danûstandina li gel nûnerên civaka navxweyî pêk were; ji rûspîyê eşîran bigire, heya rêxistinên civaka sivîl, rewşenbîr û kesayetên serbixwe, her wiha hevkarîya li gel serkirdeyên navxweyî bo bijartina nûnerên guncaw di rêveberîya ewlekarî û sivîl de.
2. Ji bo tu binpêkirin der heqê sivîlan de neyê kirin û tu kes ji sizayê nefilite, divê mekanîzmeyên çavdêrî û cezakirinê werin pejirandin. Pêwîst e ev tişt bi rêya danîna kesayetên guncaw di nava desteyên çavdêrîya navxweyî de pêk were, her wiha bi standina şêwirmendîya nûnerên civaka navxweyî û rêxistinên civaka sivîl.

Sêyem: Nûnerên civaka navxweyî ji serkirdeyên eşîran, rêxistinên civaka sivîl, rewşenbîr û kesayetên serbixwe:

1. Ji bo beşdarkirina serkirdeyên sivîl û çalakîvanên civaka sivîl bi armanca ku bigihêjin nerîneke giştgir der barê birêvebirina ewlekarî û sivîl ya herêmê de, divê civaka navxweyî ya li Dêra Zorê li hev rûne û li hev bişêwire.
2. Ji bo daxwazên xelkên deverê yên girêdayî beşdarîya wan di revebirina ewlekarî û ya sivîl da bêne bicihanîn, divê danûstandin li gel Hêzên Sûrîyaya Demokratîk û Hevpeymanîya Navdewletî werin destpêkirin.

Rêxistinên Îmzeker

1. Al-Diyar society
2. Amal for development
3. Analysis and Strategic Studies Organization (ASO)
4. Anwar algad
5. Ashna for development
6. Awda for development
7. Baytna
8. Better Tomorrow organization
9. Bridges of peace for development
10. D.R
11. Center for Civil Society and Democracy /CCSD
12. Coalition of civil society organizations in north east Syria
13. Community Solidarity Organization
14. Country Raqqa Organization
15. DAR Association for Victims of Forced Displacement
16. Deirna organization
17. Ella Organization For Development and Peacebuilding
18. Ensaf for development
19. Eridu center for civil society and democracy
20. Euphrates NGO
21. Fajr
22. For Them Organisation
23. ForFeminist
24. Future Makers Team
25. Hamzet wasel
26. alfurat
27. HDF Humanitarian
28. HLOM
29. Human Organization for Construction and Development
30. Jasmine Association
31. Justice for Life
32. Medical Relief for Syria
33. PÊL- Civil Waves
34. Qadar Organization
35. Rose organization for support and empowerment
36. Sahem Organization for Cooperation and Development
37. SALAM organization
38. SANAD Humanitarian Organization
39. Share for Community Develooment
40. Shawshaka Association for Women
41. Sphere for Development
42. Swaedna Organization for Relief and Development
43. Synergy Association for Victims
44. Syria Justice and Accountability Centre
45. Syriac Strategic Research Centre
46. Syrian Forum
47. Syrian Yazidi Union
48. Syrians for Truth and Justice – STJ
49. Tal-Abiyad Forum for civil society
50. Tara Organisation
51. Tayif Humanitarian Organization
52. The Day After
53. Together For Deir Ezzor
54. TOTOL Foundation
55. Urnammu for Justice & human rights
56. Women Now for Development
57. Youth for change
58. Zameen for development and peacebuilding
59. Zorna Organization for Development